Wednesday, June 12, 2013

Γεώργιος Ακροπολίτης 1217 ~ 1282

Ο Γεώργιος Ακροπολίτης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1217 και ακταγόταν από εύπορη οικογένεια. Παρακολούθησε τα μαθήματα των ἱερῶν γραμμάτων και της ἐγκυκλίου παιδείας στη λατινοκρατούμενη Κωνσταντινούπολη και το 1233 εγκατέλειψε μυστικά την πόλη, για να καταλήξει στην αυλή του Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη (1222-1254). Ο Αυτοκράτορας φρόντισε για την παραπέρα εκπαίδευση του Ακροπολίτη και τον απέστειλε για προώθηση των σπουδών του, μαζί με άλλους τέσσερις νέους, στο διδάσκαλο της ρητορικής Θεόδωρο Εξαπτέρυγο.

Στο ιστορικό του έργο ο Ακροπολίτης μας δίνει λεπτομέρειες για την τελετή της ένταξης των νέων αυτών στο σχολείο του Εξαπτέρυγου: "Αφού λοιπόν συγκεντρωθήκαμε μπροστά στο βασιλέα, απευθυνόμενος σε μένα είπε: Αυτούς τους πήρα από τη Νίκαια και τους παρέδωσα στο διδασκαλείο, εσένα όμως σε άφησα να διδάσκεσαι αφού σε πήρα από το δικό μου σπίτι. Να αποδείξεις ότι πράγματι εξήλθες από το σπίτι μου και έτσι να διαπρέψεις και στα μαθήματα. Εάν γινόσουν στρατιώτης θα έπαιρνες ένα μισθό από τη βασιλεία μου, τόσα λοιπόν ή κι ακόμη λίγα περισσότερα θα παίρνεις τώρα εξαιτίας της ευγενικής σου καταγωγής. Κι όταν κατακτήσεις τη φιλοσοφία θα καταξιωθείς με μεγάλα αξιώματα και τιμές, γιατί μόνο ο Αυτοκράτορας και ο Φιλόσοφος είναι οι πιο ξακουστοί απ' όλους τους ανθρώπους".

Ο Εξαπτέρυγος όμως πέθανε πριν προλάβει να διδάξει τη μικρή αυτή ομάδα των μαθητών μαθήματα πέρα από την ποιητική και τη ρητορική. Τη διδασκαλία τους όμως συνέχισε ο Νικηφόρος Βλεμμύδης, που ήταν τότε ο πιο ξακουστός λόγιος στην Αυτοκρατορία, και τους δίδαξε κυρίως την Αριστοτελική φιλοσοφία.

Sunday, June 9, 2013

Η μάχη της Αντιόχειας του Μαιάνδρου και η σημασία της

Βρισκόμαστε λίγο μετά την άλωση της αυτοκρατορίας και τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης επί τρεις μέρες και τρεις νύχτες από τους Λατίνους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας, το 1204. Ακολουθεί η φυγή της άρχουσας τάξης και μεγάλου αριθμού του ελληνικού πληθυσμού της πόλης προς τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Οι βυζαντινές επαρχίες που δημιουργούνται είναι οι εξής: α) η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (Πόντος), β) το κράτος της Ηπείρου και γ) το κράτος της Νίκαιας (Βιθυνία), το οποίο έμελλε να διαδεχθεί την αυτοκρατορία.

Το κράτος της Νίκαιας ιδρύεται από το Θεόδωρο Α' Λάσκαρι (1204-1222), ο οποίος δεν έγινε δεκτός αμέσως από τους κατοίκους της περιοχής ως αυτοκράτορας, λόγω των συγγενικών του δεσμών με τη δυναστεία των Αγγέλων, οι οποίοι επέσπευσαν με την βασιλεία τους την άλωση. Κατάφερε να αποκαλεστεί αυτοκράτωρ μόνο όταν οι σταυροφόροι ηττήθηκαν από τους Βουλγάρους (Καλογιάννης) τον Απρίλιο 1205 στην Αδριανούπολη, όπου εξαφανίστηκε οριστικά ο Βαλδουίνος (πρώτος λατίνος αυτοκράτορας : συνοθύλευμα των σταυροφόρων της Δ' σταυροφορίας-Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας). Ο Θεόδωρος Α' κερδίζει πολύτιμο χρόνο στην οργάνωση του κράτους του, πράγμα για το οποίο χρειάστηκε δύο δύσκολα χρόνια. Τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1208 συγκαλεί σύνοδο για να έκλέξει τον πρώτο εξόριστο πατριάρχη, το Μιχαήλ Δ' Αυτωρειανό. 

Στο κράτος/σουλτανάτο του Ικονίου ο σουλτάνος Καϋχοσρόης Α' (Kaykhusraw), ψάχνοντας αφορμή, έστειλε πρέσβεις στο Θεόδωρο να παραδώσει την εξουσία του. Με την άρνησή του ο Θεόδωρος ετοιμάζεται για πόλεμο με 2.000 άνδρες και κινείται προς την κοιλάδα του Μαιάνδρου. Οι Σελτζούκοι εμφανίζονται με μεγαλύτερη δύναμη και, ενώ η έκβαση της μάχης έκλινε προς το μέρος των Σελτζούκων, ο αγέρωχος σουλτάνος ζήτησε το Θεόδωρο και προέκυψε μονομαχία. Οι Ιστορικοί περιγράφουν την αναμέτρηση "Ο σουλτάνος χτύπησε το Θεόδωρο, ο οποίος έπεσε από το άλογό του και ζήτησε τη σύλληψη του. Τότε ο αυτοκράτορας έκοψε τα πόδια του αλόγου του σουλτάνου και στη συνέχεια τον αποκεφάλισε." Αυτό έκρινε την έκβαση της μάχης και θεωρήθηκε θεία επέμβαση. Έπειτα από αυτό ο Θεόδωρος Α' επέβαλε τους όρους του στο κράτος του Ικονίου: α) επέβαλε διάδοχο στο σουλτανάτο και β) ανεξηθρειά και έλεύθερη άσκηση της λατρείας στο σουλτανάτο. 

Η έκβαση της μάχης της Αντιόχειας του Μαιάνδρου (1211) έδωσε αυτοπεποίθηση στους βυζαντινούς στην εξορία, διότι μπόρεσαν να υπερασπιστούν τη χριστιανική πίστη απέναντι στους αλλόθρησκους. Με την υπογραφή της συνθήκης του Νυμφαίου (1214), ο Θεόδωρος Α' Λάσκαρις κέρδισε χρόνο και αφοσιώθηκε στην οργάνωση του κράτους του, που οι δομές του θα είναι εκείνες των Κομνηνών του 12ου αιώνα. Οι βασικοί θεσμοί του αυτοκράτορα και του πατριάρχη στην εξορία θα διασφαλιστούν και ο Θεόδωρος θα αναγνωρισθεί από όλους τους Ορθοδόξους της πρώην Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Όταν θα πεθάνει το 1222, σε ηλικία 48 ετών, θα έχει αφήσει ένα κράτος ισχυρό, μια περιφερειακή δύναμη στον ικανό διάδοχό του, τον γαμπρό του Ιωάννη Γ' Βατάτζη (Εξαδάκτυλος) για να συνεχίσει το έργο του και να συμβάλει στην ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης [24/25-7-1261 (στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος)].