Monday, December 16, 2013

Η ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΩ ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΥ

Η ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΩ ΣΥΖΥΓΟΣ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΥ
Ἐγγὺς Βασιλὶς Θεοφανὼ Κυρίου,
ταῖς ἀρεταῖς ἕστηκεν ἐστιλβωμένη.

Βιογραφία
Η Αγία Θεοφανώ ήταν μια ευσεβέστατη και ενάρετη βασίλισσα, που εξυμνήθηκε πολύ από τους χρονογράφους της εποχής εκείνης, για την ευαγγελική της ζωή, τις ελεημοσύνες της και την άκρα ευσέβειά της.
Ήταν κόρη του Κωνσταντίνου του Μαρτινακίου, του Ιλλουστρίου και της Άννας. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ανατράφηκε με επιμέλεια.
Σε κατάλληλη ηλικία, ο βασιλιάς Βασίλειος ο Μακεδόνας την έδωσε για σύζυγο στον γιό του Λέοντα τον Σοφό (886 - 912 μ.Χ.), με τον οποίο για 12 χρόνια ζούσε με αφοσίωση συζυγική και αναγνωρίστηκε αμέσως από τους συγχρόνους της σαν αγία και θαυματουργή για τα πολλά έργα αγάπης που έκανε.
Παρ' όλο τα μεγαλεία και τον πλούτο που την πλαισίωνε, διατήρησε τη ταπεινοφροσύνη και την μετριοφροσύνη που την χαρακτήριζε πριν. Προτιμούσε να είναι απλά ντυμένη και να βρίσκεται δίπλα στους ανθρώπους που την χρειαζόντουσαν. Γι' αυτό ντυνόταν απλά για να μην αναγνωρίζεται και με την συνοδεία δύο έμπιστων υπηρετριών της, γύρναγε στα σπίτια των φτωχών και κατατρεγμένων και πρόσφερε την βοήθειά της. Ήταν τόση η πίστη της, που αξιώθηκε να θαυματουργήσει. Όταν εγκατέλειπε η ιατρική επιστήμη κάποιον ασθενή διότι δεν μπορούσε να τον θεραπεύσει, του επανέφερε την υγεία του η Αγία με την δύναμη της ψυχής της. Παρ' όλο τις πίκρες που δέχθηκε στη ζωή της η Αγία Θεοφανώ υμνούσε τον Κύριο με μία άσβεστη φλόγα.
Όταν πέθανε, ο σύζυγός της, έκτισε ωραιότατο ναό, κοντά στον ναό των Αγίων Αποστόλων, όπου εναποτέθηκε το τίμιο λείψανό της. Αυτό μετακόμισε ο Πατριάρχης Γεννάδιος ο Σχολάριος, στο ναό των Αγίων Αποστόλων και από 'κεί αργότερα μεταφέρθηκε στο Πατριαρχείο, όπου μέχρι σήμερα σώζεται.




Thursday, September 5, 2013

Η διατροφή κατα τους βυζαντινούς χρόνους

[Το παρόν αποτελεί αναδημοσίευση]

24grammata.com Culture e-Magazine – Free eBooks – WebTV » Η διατροφή κατα τους βυζαντινούς χρόνους

Διατροφή
Η ποικιλία αλλά και η ποιότητα της διατροφής στο Βυζάντιο εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή κάθε περιοχής, αλλά και από την οικονομική κατάσταση κάθε οικογένειας. Οι περισσότεροι Βυζαντινοί φαίνεται ότι έτρωγαν δύο φορές την ημέρα, το μεσημέρι και το βράδυ, χωρίς να απουσιάζουν οι αναφορές σε συμπληρωματικά γεύματα το πρωί και το απόγευμα.
Βασικά στοιχεία της καθημερινής διατροφής των Βυζαντινών ήταν το λάδι, οι ελιές και το ψωμί, που παρασκευάζονταν στο σπίτι αλλά και μαζικά και διακρίνονταν από μεγάλη ποικιλία στην ποιότητά τους. Ιδιαίτερα διαδεδομένη ήταν η καλλιέργεια του αμπελιού, γι’ αυτό ίσως το κρασί σπάνια έλειπε από το τραπέζι των Βυζαντινών. Ανάλογα με τη γεύση του το κρασί διακρινόταν σε παχύ, λεπτό, στυφό ή γλυκίζον.
Το κρέας δεν καταναλωνόταν με μεγάλη συχνότητα· ιδιαίτερα για τα κατώτερα στρώματα θα αποτελούσε πολυτέλεια. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα οικόσιτα ζώα εκτρέφονταν κυρίως για τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα αυγά τους και όχι τόσο για το κρέας τους. Αντίθετα, η κατανάλωση ψαριού ήταν διαδεδομένη σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού και κυρίως στους κληρικούς και τα μοναστήρια. Τα μεγάλα και ακριβά ψάρια τα απολάμβαναν μόνο οι πλούσιοι, τα θαλασσινά όμως, όπως τσίροι, σαρδέλες, χταπόδια, καλαμάρια, σουπιές, και τα παστά ψάρια ήταν προσιτά σε όλους.
Τα τυριά αποτελούσαν ένα ακόμα βασικό είδος διατροφής για τους Βυζαντινούς και παρουσίαζαν επίσης μεγάλη ποικιλία. Εκλεκτά τυριά θεωρούνταν το βλάχικο και το κρητικό και κακής ποιότητας το ασβεστότυρο. Τα λαχανικά και τα όσπρια υπήρξαν από τα σημαντικότερα συμπληρώματα των γευμάτων, αποτελώντας ταυτόχρονα κανονικά γεύματα για τους φτωχούς. Τα λαχανικά, που καλλιεργούνταν σε πολλά νοικοκυριά, καταναλώνονταν ωμά ή τουρσί. Μεγάλη κατανάλωση είχαν τα μαρούλια, τα λάχανα, το σπανάκι και τα κρεμμύδια, ενώ από όσπρια προτιμούσαν τα φασόλια, τις φακές, τα ρεβίθια και τα κουκιά.
Όσον αφορά τα επιδόρπια φτιάχνονταν με κύριο συστατικό το μέλι και τους ξηρούς καρπούς, ενώ τον ίδιο ρόλο στο βυζαντινό τραπέζι είχαν τα φρούτα και ιδιαίτερα τα μήλα, τα αχλάδια, τα σύκα, τα μούσμουλα, τα κυδώνια, τα πεπόνια και τα σταφύλια.
Αν και οι Βυζαντινοί έτρωγαν απλά, η χρήση καρυκευμάτων (αλάτι, πιπέρι, κανέλα, γαρίφαλο, ξίδι, σκόρδο) και αρωματικών (άνηθος, μάραθος, δεντρολίβανο, ρίγανη, κάπαρη) έδιναν γεύση στα φαγητά τους. Η πιο διαδεδομένη πάντως σάλτσα τους, ο γάρος, που παρασκευαζόταν από ψάρια και εντόσθια ψαριών, αλάτι και παλιό κρασί,  φαίνεται ότι αποτελούσε το κύριο μέσο για να νοστιμίσουν όλων των ειδών τα φαγητά.
Βιβλιογραφία (7)
1. Καλαμαρά Π., Διατροφικές συνήθειες και γευστικές προτιμήσεις στο Βυζάντιο, 2008
2. Κουκουλές, Φ., Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός, Παπαζήση, Αθήνα, 1952
3. Μότσιας Χ, Τι έτρωγαν οι Βυζαντινοί, Αθήνα, 1998
4. ‘Βυζαντινών διατροφή και μαγειρείαι’, Πρακτικά ημερίδας «Περί της διατροφής στο Βυζάντιο, Αθήνα, 2005
5. Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, Αθήνα, 2002
6. Σταμπόγλη Ε., Πρόσκληση σε γεύμα, Αθήνα, 1997
7. ‘Τα εν οίκω…εν δήμω’, Ψηφίδες του Βυζαντίου

Wednesday, June 12, 2013

Γεώργιος Ακροπολίτης 1217 ~ 1282

Ο Γεώργιος Ακροπολίτης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1217 και ακταγόταν από εύπορη οικογένεια. Παρακολούθησε τα μαθήματα των ἱερῶν γραμμάτων και της ἐγκυκλίου παιδείας στη λατινοκρατούμενη Κωνσταντινούπολη και το 1233 εγκατέλειψε μυστικά την πόλη, για να καταλήξει στην αυλή του Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη (1222-1254). Ο Αυτοκράτορας φρόντισε για την παραπέρα εκπαίδευση του Ακροπολίτη και τον απέστειλε για προώθηση των σπουδών του, μαζί με άλλους τέσσερις νέους, στο διδάσκαλο της ρητορικής Θεόδωρο Εξαπτέρυγο.

Στο ιστορικό του έργο ο Ακροπολίτης μας δίνει λεπτομέρειες για την τελετή της ένταξης των νέων αυτών στο σχολείο του Εξαπτέρυγου: "Αφού λοιπόν συγκεντρωθήκαμε μπροστά στο βασιλέα, απευθυνόμενος σε μένα είπε: Αυτούς τους πήρα από τη Νίκαια και τους παρέδωσα στο διδασκαλείο, εσένα όμως σε άφησα να διδάσκεσαι αφού σε πήρα από το δικό μου σπίτι. Να αποδείξεις ότι πράγματι εξήλθες από το σπίτι μου και έτσι να διαπρέψεις και στα μαθήματα. Εάν γινόσουν στρατιώτης θα έπαιρνες ένα μισθό από τη βασιλεία μου, τόσα λοιπόν ή κι ακόμη λίγα περισσότερα θα παίρνεις τώρα εξαιτίας της ευγενικής σου καταγωγής. Κι όταν κατακτήσεις τη φιλοσοφία θα καταξιωθείς με μεγάλα αξιώματα και τιμές, γιατί μόνο ο Αυτοκράτορας και ο Φιλόσοφος είναι οι πιο ξακουστοί απ' όλους τους ανθρώπους".

Ο Εξαπτέρυγος όμως πέθανε πριν προλάβει να διδάξει τη μικρή αυτή ομάδα των μαθητών μαθήματα πέρα από την ποιητική και τη ρητορική. Τη διδασκαλία τους όμως συνέχισε ο Νικηφόρος Βλεμμύδης, που ήταν τότε ο πιο ξακουστός λόγιος στην Αυτοκρατορία, και τους δίδαξε κυρίως την Αριστοτελική φιλοσοφία.

Sunday, June 9, 2013

Η μάχη της Αντιόχειας του Μαιάνδρου και η σημασία της

Βρισκόμαστε λίγο μετά την άλωση της αυτοκρατορίας και τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης επί τρεις μέρες και τρεις νύχτες από τους Λατίνους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας, το 1204. Ακολουθεί η φυγή της άρχουσας τάξης και μεγάλου αριθμού του ελληνικού πληθυσμού της πόλης προς τη Θράκη και τη Μικρά Ασία. Οι βυζαντινές επαρχίες που δημιουργούνται είναι οι εξής: α) η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (Πόντος), β) το κράτος της Ηπείρου και γ) το κράτος της Νίκαιας (Βιθυνία), το οποίο έμελλε να διαδεχθεί την αυτοκρατορία.

Το κράτος της Νίκαιας ιδρύεται από το Θεόδωρο Α' Λάσκαρι (1204-1222), ο οποίος δεν έγινε δεκτός αμέσως από τους κατοίκους της περιοχής ως αυτοκράτορας, λόγω των συγγενικών του δεσμών με τη δυναστεία των Αγγέλων, οι οποίοι επέσπευσαν με την βασιλεία τους την άλωση. Κατάφερε να αποκαλεστεί αυτοκράτωρ μόνο όταν οι σταυροφόροι ηττήθηκαν από τους Βουλγάρους (Καλογιάννης) τον Απρίλιο 1205 στην Αδριανούπολη, όπου εξαφανίστηκε οριστικά ο Βαλδουίνος (πρώτος λατίνος αυτοκράτορας : συνοθύλευμα των σταυροφόρων της Δ' σταυροφορίας-Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας). Ο Θεόδωρος Α' κερδίζει πολύτιμο χρόνο στην οργάνωση του κράτους του, πράγμα για το οποίο χρειάστηκε δύο δύσκολα χρόνια. Τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1208 συγκαλεί σύνοδο για να έκλέξει τον πρώτο εξόριστο πατριάρχη, το Μιχαήλ Δ' Αυτωρειανό. 

Στο κράτος/σουλτανάτο του Ικονίου ο σουλτάνος Καϋχοσρόης Α' (Kaykhusraw), ψάχνοντας αφορμή, έστειλε πρέσβεις στο Θεόδωρο να παραδώσει την εξουσία του. Με την άρνησή του ο Θεόδωρος ετοιμάζεται για πόλεμο με 2.000 άνδρες και κινείται προς την κοιλάδα του Μαιάνδρου. Οι Σελτζούκοι εμφανίζονται με μεγαλύτερη δύναμη και, ενώ η έκβαση της μάχης έκλινε προς το μέρος των Σελτζούκων, ο αγέρωχος σουλτάνος ζήτησε το Θεόδωρο και προέκυψε μονομαχία. Οι Ιστορικοί περιγράφουν την αναμέτρηση "Ο σουλτάνος χτύπησε το Θεόδωρο, ο οποίος έπεσε από το άλογό του και ζήτησε τη σύλληψη του. Τότε ο αυτοκράτορας έκοψε τα πόδια του αλόγου του σουλτάνου και στη συνέχεια τον αποκεφάλισε." Αυτό έκρινε την έκβαση της μάχης και θεωρήθηκε θεία επέμβαση. Έπειτα από αυτό ο Θεόδωρος Α' επέβαλε τους όρους του στο κράτος του Ικονίου: α) επέβαλε διάδοχο στο σουλτανάτο και β) ανεξηθρειά και έλεύθερη άσκηση της λατρείας στο σουλτανάτο. 

Η έκβαση της μάχης της Αντιόχειας του Μαιάνδρου (1211) έδωσε αυτοπεποίθηση στους βυζαντινούς στην εξορία, διότι μπόρεσαν να υπερασπιστούν τη χριστιανική πίστη απέναντι στους αλλόθρησκους. Με την υπογραφή της συνθήκης του Νυμφαίου (1214), ο Θεόδωρος Α' Λάσκαρις κέρδισε χρόνο και αφοσιώθηκε στην οργάνωση του κράτους του, που οι δομές του θα είναι εκείνες των Κομνηνών του 12ου αιώνα. Οι βασικοί θεσμοί του αυτοκράτορα και του πατριάρχη στην εξορία θα διασφαλιστούν και ο Θεόδωρος θα αναγνωρισθεί από όλους τους Ορθοδόξους της πρώην Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Όταν θα πεθάνει το 1222, σε ηλικία 48 ετών, θα έχει αφήσει ένα κράτος ισχυρό, μια περιφερειακή δύναμη στον ικανό διάδοχό του, τον γαμπρό του Ιωάννη Γ' Βατάτζη (Εξαδάκτυλος) για να συνεχίσει το έργο του και να συμβάλει στην ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης [24/25-7-1261 (στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος)].

Saturday, February 9, 2013

ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

Το Σύμβολο της Πίστεως είναι σύντομη ομολογία της πίστεώς μας μέσα στην οποία παρουσιάζονται περιληπτικά, με σαφήνεια και αυθεντικά τα βασικά δόγματα του χριστιανισμού.
Το «Πιστεύω» το λέμε κυρίως στο Μυστήριο του Βαπτίσματος αλλά και στις άλλες ακολουθίες. Με αυτό αναγνωρίζονται οι βαπτισμένοι από τους αβάπτιστους.
Στην αρχή υπήρχαν πολλά Σύμβολα: των Αποστόλων, του Αγίου Αθανασίου κ.λ.π. Αυτό που έχουμε σήμερα λέγεται Σύμβολο της Νίκαιας και της Κωνσταντινούπολης γιατί θεσπίστηκε στις Α΄ και Β΄ Οικουμενικές Συνόδους και είναι το μοναδικό που χρησιμοποιούν όλες οι χριστιανικές ορθόδοξες ομολογίες. Αναφέρεται περιληπτικά σε αυτά που πρέπει να πιστεύει κάθε ορθόδοξος χριστιανός.
Αποτελείται από 12 άρθρα (στίχους). Τα 7 πρώτα έγιναν στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο. Τα υπόλοιπα 5 στη Β΄. Στα 9 πρώτα άρθρα κυριαρχεί το ρήμα ‘πιστεύω’, στο 10 το ρήμα ‘ομολογώ’, στα 11 κ 12 το ‘προσδοκώ’.
Το 1ο άρθρο αναφέρεται στον Πατέρα

Τα άρθρα από 2ο μέχρι το 7ο στον Υιό.

Το 8ο στο Άγιο Πνεύμα

Το 9ο στην Εκκλησία.

Το 10ο στο Βάπτισμα.

Το 11ο στην Ανάσταση των νεκρών.

Το 12ο στην Δευτέρα Παρουσία.



 ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

 1. Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων.
Πιστεύω, ως ορθόδοξος Χριστιανός, σε έναν Θεό, Πατέρα, Κυρίαρχο του παντός, που δημιούργησε από το μηδέν και με απόλυτη ελευθερία και αγάπη τον ουρανό και τη γη. Δημιούργησε, δηλαδή, τόσο τον ορατό και υλικό, όσο και τον αόρατο και πνευματικό κόσμο.

2. Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων˙ Φως εκ Φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι' ου τα πάντα εγένετο.
Πιστεύω και σ’ έναν Κύριο, τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, που είναι ο μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα και Γεννήθηκε απ’ Αυτόν προαιωνίως. Είναι φως, όπως και ο Πατέρας Του. Είναι αληθινός Θεός, επειδή γεννήθηκε από τον αληθινό Θεό. Ο Υιός δεν είναι δημιούργημα ή κτίσμα του Θεού, όπως πίστευαν διάφοροι αιρετικοί, αλλά έχει την ίδια Θεία ουσία με τον Πατέρα (είναι «ομοούσιος») και τα πάντα δημιουργήθηκαν δια του Υιού.

3. Τον δι' ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος άγιου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα. 
Ο Υιός του Θεού, για τη δική μας σωτηρία, κατέβηκε από την ουράνια δόξα Του στη γη και έλαβε σάρκα, όμοια με τη δική μας, από την Παρθένο Μαρία με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Έγινε δηλαδή άνθρωπος όμοιος σε όλα μ’ εμάς, εκτός από την αμαρτία και έζησε σε συγκεκριμένο χρόνο πάνω στη γη.

4. Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα.
Σταυρώθηκε, έπαθε και τάφηκε για μας, όταν ρωμαίος επίτροπος της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος.

5. Και αναστάντα τη τρίτη ήμερα κατά τας Γραφάς.
Και αναστήθηκε, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, την τρίτη ημέρα από τον τάφο, ενώ ήταν νεκρός.

6. Και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός.
Μετά την Ανάστασή Του ανέβηκε στον ουρανό με τη δύναμη που είχε ως Θεός, δοξάζοντας έτσι την ανθρώπινη φύση. Ανέβηκε και κάθισε στα δεξιά του Πατέρα Του.

7. Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς· ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος.
Θα έρθει και πάλι στον κόσμο με δόξα, σε χρόνο που τον γνωρίζει μόνο ο Θεός, για να κρίνει τους ζωντανούς και τους νεκρούς. Και η Βασιλεία Του δεν θα έχει τέλος.

8. Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λάλησαν δια των προφητών.
Πιστεύω και στο Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που έχει κυριότητα και εξουσία. Ζωοποιεί όλη την κτίση και εκπορεύεται από τον Πατέρα. Είναι ομοούσιο με τον Πατέρα και τον Υιό. Προσκυνείται και δοξάζεται ισότιμα μαζί Τους. Καθοδήγησε τους Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, που προείπαν για τον ερχομό του Σωτήρα.

9. Εις μίαν, αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν.
Πιστεύω και στην Εκκλησία. Είναι μία, επειδή μία είναι η κεφαλή της, ο Χριστός και μία η πίστη εκείνων που μετέχουν στη ζωή της. Είναι αγία, χωρισμένη από κάθε αμαρτία. Είναι καθολική, επειδή κατέχει όλη την αλήθεια και θέλει να συμπεριλάβει όλους τους ανθρώπους. Είναι αποστολική, επειδή διατηρεί ανόθευτη τη διδασκαλία των Αποστόλων και  επειδή οι επίσκοποι που την ποιμαίνουν είναι διάδοχοι εκείνων.

10. Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών.
Ομολογώ ένα βάπτισμα στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Μ’ αυτό αρχίζουμε την καινούρια ζωή μέσα στην Εκκλησία. Με αυτό συγχωρείται το προπατορικό αμάρτημα.

11. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών.
Πιστεύω και περιμένω την κοινή ανάσταση όλων των νεκρών. Θα αναστηθεί κάθε σώμα για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή του. Η ανάσταση όλων θα γίνει με τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου.

12. Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.
Προσδοκώ ότι, μετά την ανάσταση και την τελική κρίση όλων των ανθρώπων από τον Χριστό, θα αξιωθώ να απολαύσω την αιώνια ζωή, μαζί με όλους τους αγίους. Αμήν.

Monday, January 28, 2013

ΣΥΝΟΡΑ

 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

6ος αι.: Ο Ιουστινιανός ανακατάλαμβάνει μεγάλο μέρος της Ιταλίας, τη νότια Ισπανία και τη βόρεια Αφρική.

7ος αι.: Εξάπλωση του Ισλάμ. Χάνονται: όλη η Μέση Ανατολή (Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, βόρεια Αφρική) και ταυτόχρονα εγκαθίστανται Σλάβοι και Βούλγαροι εντός των ορίων της αυτοκρατορίας. Λογγοβάρδοι καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της Ιταλίας. 

9ος αι.: Άραβες καταλαμβάνουν Σικελία και Κρήτη.

10ος αι.: Ανάκτηση των περιοχών: Αρμενίας, Μεσοποταμίας, Συρίας, Κρήτης, Κύπρος και μεγάλο μέρος της Ν. Ιταλίας.

11ος αι.: Το Βουλγαρικό κράτος κατατροπώνεται και το μεγαλύτερο μέρος της Βαλκανικής επανέρχεται. Χάνεται όμως μεγάλο μέρος της Μ. Ασίας υπέρ των Σελτζούκων και οριστικά η Ν. Ιταλία υπέρ των Νορμανδών.

1204: Οι Σταυροφόροι (Δ' Σταυροφορία) ήταν οι πρώτοι που κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και μοιράστηκαν μεταξύ τους τα περισσότερα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας. Συγχρόνως δημιουργούνται  τρία κρατικά μορφώματα (Πόντου, Μ. Ασίας, Ηπείρου) από βυζαντινούς ηγεμόνες. Το κράτος της Νίκαιας στη Μ. Ασία κατόρθωσε το 1261 να ανακτήσει την πρωτεύουσα και να εγκαταστήσει εκεί μια αρκετά ασθενή και εδαφικά περιορισμένη Βυζαντινή αυτοκρατορία.

14ος αι.: Οι Οθωμανοί έδιωξαν τους Βυζαντινούς από τη Μ. Ασία και κατέλαβαν τη Θράκη και άλλα εδάφη της Βαλκανικής, ενώ το Βασίλειο των Σέρβων απορρόφησε αρκετά εδάφη της αυτοκρατορίας στην Ευρώπη.

1453: Στην τελική φάση της η βυζαντινή αυτοκρατορία περιορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, την Πελοπόννησο και μερικά από τα νησιά του Β' Αιγαίου μέχρι την πτώση της, την άλωση του 1453.